در دنیای پرشتاب امروز، چالش‌های زیست‌محیطی و ترافیکی ناشی از افزایش تعداد خودروها و موتورسیکلت‌های فرسوده، نیاز به توجه ویژه‌ای به صنعت بازیافت و اسقاط وسایل نقلیه را بیش از پیش نمایان کرده است. اما در یک دهه گذشته به‌واسطه عدم ثبت سفارش جدید و ممنوعیت واردات خودرو، صنعت اسقاط و بازیافت خودرو و موتورسیکلت در کشور با چالش‌های متعددی روبه‌رو است. با افزایش تعداد موتورسیکلت‌های فرسوده و مشکلات ناشی از آن‌ها، ضرورت ایجاد زیرساخت‌های مناسب برای اسقاط این وسایل نقلیه بیش از پیش احساس می‌شود.
موتورسیکلت‌ها به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین عوامل آلودگی هوا و تصادفات رانندگی شناخته می‌شوند و عدم توجه به نوسازی این ناوگان می‌تواند پیامدهای جدی برای سلامت عمومی و محیط زیست داشته باشد. این در حالی است که در سال‌های اخیر، برخی کشورها با استفاده از سیاست‌های موفق در زمینه اسقاط موتورسیکلت‌ها، توانسته‌اند به کاهش آلودگی و بهبود ایمنی جاده‌ها کمک کنند.
این کشورها معمولا برنامه‌های مشوق مالی و فرهنگ‌سازی را به کار گرفته‌اند تا مردم را به اسقاط موتورسیکلت‌های فرسوده تشویق کنند. اما در ایران، عدم هماهنگی میان نهادهای مختلف، کمبود منابع مالی و تخصصی، و نبود استراتژی‌های جامع، مانع از پیشرفت در این زمینه شده است. علاوه بر این، نهادهای خصوصی و غیردولتی به‌عنوان بازیگران کلیدی در این صنعت شناخته می‌شوند، اما عدم حمایت‌های دولتی و زیرساخت‌های ناکافی، فعالیت‌های آن‌ها را محدود کرده است.
در همین زمینه، جلال امینی‌فرد، سخنگوی صنعت بازیافت و اسقاط خودرو فرسوده کشور در گفت‌وگو با روزنامه «دنیای‌خودرو» به بررسی مشکلات و راهکارهای موجود در این حوزه پرداخت.
وی ضمن تحلیل وضعیت کنونی اسقاط خودروها و موتورسیکلت در ایران، به چالش‌های مدیریتی در این بخش اشاره کرد و بر ضرورت همکاری بین نهادهای دولتی و خصوصی و اهمیت فرهنگ‌سازی در این حوزه تاکید کرد.
به گفته وی، فرهنگ‌سازی و افزایش آگاهی عمومی درباره اهمیت اسقاط موتورسیکلت‌های فرسوده از اهمیت بالایی برخوردار است. همچنین با توجه به چالش‌های موجود، نیاز به یک رویکرد جامع و همکاری بین نهادهای دولتی و خصوصی برای حل این معضل احساس می‌شود. این پیشینه به بررسی عمیق‌تر دلایل عدم ایجاد زیرساخت‌های لازم و راهکارهای ممکن در این زمینه کمک خواهد کرد.
چه اقداماتی برای نوسازی ناوگان موتوری در راستای کاهش آلاینده‌ها نیاز است؟
با توجه به وضعیت اقتصادی کنونی و نگرانی‌های فزاینده درباره آلودگی و تغییرات اقلیمی، در همه کشورها فشار بر دولت‌ها برای ایجاد زیرساخت‌های لازم افزایش یافته است. در کشور ما نیز برای نوسازی ناوگان موتوری و کاهش آلودگی، چندین اقدام ضروری و کلیدی وجود دارد که می‌تواند به بهبود وضعیت محیط زیست و سلامت عمومی کمک کند.
نخستین اقدام مهم، ایجاد زیرساخت‌های لازم برای اسقاط و بازیافت خودروها و موتورسیکلت‌ها است. این زیرساخت‌ها شامل مراکز رسمی اسقاط، تجهیزات لازم برای بازیافت قطعات و مواد و همچنین فرآیندهای استاندارد برای مدیریت صحیح ضایعات است. بدون وجود این زیرساخت‌ها، عملیات اسقاط به‌درستی انجام نخواهد شد و مشکلات زیست‌محیطی بیشتری ایجاد خواهد شد.
دومین اقدام، توسعه سیاست‌های تشویقی برای مالکان وسایل نقلیه فرسوده است. دولت باید با ارائه وام‌های کم‌بهره، تسهیلات مالی و جوایز به افرادی که خودروهای فرسوده خود را اسقاط می‌کنند، آن‌ها را به نوسازی ناوگان خود ترغیب کند. این نوع مشوق‌ها می‌تواند به مالکان انگیزه دهد تا به جای استفاده از وسایل نقلیه قدیمی و آلاینده، خودروهای جدید و کم‌مصرف‌تری خریداری کنند.
همچنین، ایجاد برنامه‌های جایگزینی خودروهای فرسوده با خودروهای برقی یا هیبرید هم می‌تواند به کاهش آلودگی کمک کند. سومین اقدام، تقویت قوانین و مقررات مربوط به استفاده از وسایل نقلیه فرسوده است. تصویب و اجرای قوانین سخت‌گیرانه‌تر درباره تردد خودروهای قدیمی و فرسوده در شهرها می‌تواند به کاهش آلودگی هوا و ایمنی جاده‌ها کمک کند.
این قوانین می‌تواند شامل محدودیت‌هایی برای ورود خودروهای فرسوده به مناطق مرکزی شهرها باشد. همچنین نظارت دقیق بر عملکرد خودروها و اعمال جریمه‌های سنگین برای خودروهای آلاینده، می‌تواند به کاهش تردد این وسایل کمک کند. چهارمین اقدام، آموزش و فرهنگ‌سازی در زمینه اهمیت اسقاط و بازیافت خودروها و موتورسیکلت‌ها است.
برگزاری کارگاه‌ها و برنامه‌های آموزشی برای افزایش آگاهی عمومی درباره تاثیرات منفی استفاده از وسایل نقلیه فرسوده بر محیط زیست و سلامت عمومی ضروری است. این نوع برنامه‌ها می‌تواند به تغییر نگرش مردم نسبت به اسقاط وسایل نقلیه کمک کند و آن‌ها را به انجام این کار ترغیب کند. اقدام پنجم، حمایت از فناوری‌های نوین و تشویق به استفاده از خودروهای پاک است که می‌تواند به نوسازی ناوگان و کاهش آلودگی کمک کند.
دولت باید به تحقیق‌وتوسعه در زمینه فناوری‌های جدید و ایجاد زیرساخت‌های لازم برای خودروهای برقی و هیبرید توجه ویژه‌ای داشته باشد. با اجرای این اقدامات و توجه به تجربیات کشورهای موفق، ایران می‌تواند به بهبود وضعیت ناوگان موتوری و کاهش آلودگی هوا دست یابد.
تجربیات کشورهای موفق در این حوزه تا چه اندازه در ایران قابل استفاده است؟
ایران به‌عنوان یک کشور در حال توسعه، می‌تواند از تجربیات کشورهای موفق در زمینه اسقاط و بازیافت خودرو و موتورسیکلت بهره‌برداری کند. کشورهای مختلفی در جهان با استفاده از سیاست‌های مؤثر و برنامه‌های جامع، توانسته‌اند به نتایج مثبتی در این حوزه دست یابند. برای مثال، کشورهای اروپایی و برخی کشورهای آسیایی با استفاده از مشوق‌های اقتصادی و برنامه‌های فرهنگ‌سازی، توانسته‌اند میزان آلودگی ناشی از وسایل نقلیه فرسوده را به‌طور قابل توجهی کاهش دهند. ایران نیز می‌تواند با مطالعه و تحلیل این تجربیات، راهکارهای مناسبی را برای خود طراحی کند.
مشخصا چه راهکارهایی در این زمینه قابلیت الگوبرداری دارد؟
یکی از مهم‌ترین راهکارهای موجود، ارائه مشوق‌های مالی به مالکان وسایل نقلیه فرسوده است. در بسیاری از کشورهای موفق، دولت‌ها با اعطای تسهیلات و جوایز مالی به افراد، آنان را به نوسازی ناوگان خود تشویق کرده‌اند. این نوع برنامه‌ها می‌تواند به مالکان انگیزه دهد تا خودروهای فرسوده خود را اسقاط کرده و به‌جای آن خودروهای جدید و کم‌مصرف‌تری خریداری کنند.
ایران نیز باید با شناسایی و اجرای چنین برنامه‌هایی، به نوسازی ناوگان خود سرعت بخشد. علاوه بر این، فرهنگ‌سازی و آموزش عمومی در این زمینه بسیار حائز اهمیت است. کشورهای موفق معمولا برنامه‌های آموزشی و کمپین‌های اطلاع‌رسانی را به‌منظور افزایش آگاهی عمومی درباره خطرات استفاده از وسایل نقلیه فرسوده و مزایای اسقاط آن‌ها اجرا می‌کنند.
در ایران، نیاز به افزایش آگاهی عمومی در این زمینه احساس می‌شود و دولت و نهادهای خصوصی باید به همکاری در این راستا بپردازند. همچنان‌که در بسیاری از کشورها، نهادهای دولتی و خصوصی به صورت هماهنگ و مشترک عمل می‌کنند و این همکاری موجب ایجاد زیرساخت‌های مناسب و بهبود فرآیندهای اسقاط و بازیافت می‌شود.
ایران نیز باید به سمت ایجاد چنین همکاری‌هایی حرکت کند تا بتواند به نتایج مطلوبی در زمینه اسقاط خودروها و موتورسیکلت‌ها دست یابد. در نهایت، بهره‌برداری از تجربیات کشورهای موفق نیازمند یک رویکرد جامع و یکپارچه است.
مسئولان امر باید با تحلیل دقیق شرایط خود و الگوبرداری از بهترین شیوه‌ها، به طراحی و اجرای برنامه‌های موثر در زمینه اسقاط و بازیافت خودروها بپردازند. این امر می‌تواند به کاهش آلودگی هوا و بهبود کیفیت زندگی شهروندان کمک کند.
